الدعاء فی القرآن و السنة

پدیدآوراسلام الکاظمی

نشریهرسالة القرآن

تاریخ انتشار1389/02/19

منبع مقاله

share 2770 بازدید
الدعاء فی القرآن و السنة

اسلام الکاظمی

الدعاء لغة:السؤال و الطلب و لااستغاثة و الفزع الی المدعو
و الدعاء عبادة بل افضل العبادات و مخّها، و لی شی‏ء افضل عنده سبحانه و تعالی من دعائه و الطلب ممّا عنده(عزّ و جلّ).
و ما احد ابغض الیه ممن یستکبر عن عبادته فلا یسأل ما عنده.عن الامام الباقر علیه السلام قال:(انّ اللّه عزّ و جلّ یقول:«ان الّذین یستکبرون عن عبادتی سیدخلون جهنّم داخرین»قال:ه الدعاء، و افضل العبادة الدعاء). (1) و عن سدیر قال:قلت لأبی جعفر(علیه السّلام)ای العبادة افضل؟فقال: (ما من شی‏ء افضل عنداللّه عزّ و جلّ من ان یسأل و یطلب مما عنده، و ما احد ابغض الی اللّه عزّ و جلّ ممن یستکبر عن عبادته و لا یسأل ما عنده). (2)
و الدعاء أحب الاعمال الی اللّه (عزّ و جلّ)، و سلاح الانبیاء صلّی اللّه علیه و آله و سلّم و ترس المؤمنین، و هو أنفذ من السنان، و مفاتیح النجاح، و مقالید الفلاح، به تدر الارزاق، و یرد القضاء و البلاء الّذی أبرم ابراما، و فیه الشفاء من کلّ داء.

الداعی و ادب الدعاء

من ادب الدعاء ان یکون الداعی خاشعا خاضعا، کما ورد فی قوله تعالی: «ادعوا ربّکم تضرعا و خفیة إنه لا یحب المعتدین». (3) و ان یکون متذللا خائفا من عاقبه طامعا فی رحمته:«و لا تفسدوا فی الأرض بعد اصلاحها و ادعوه خوفا و طمعا إن رحمة اللّه قریب من المحسنین». (4)
«تتجافی جنوبهم عن المضاجع یدعون ربّهم خوفا و طمعا». (5)
و من ادب الدعاء ان لا یرفع الداعی‏ صوته بالدعاء، بل یدعوه سرا و خفیة، و لا یعجل فیدعو بالشر یحسبه دعاء بالخیر: «و یدع الانسان بالشر دعاءه بالخیر و کان الانسان عجولا» (6) فیتمنی الموت مثلا لاقل حادثة کما یتمنی طول القاء ساعة الیسر و الهناء...و من الآداب عدم الیأس من الاجابة و ان یواظب و یلح فیه علی اللّه تعالی.
عن النبی صلّی اللّه علیه و آله و سلّم:قال:(ان اللّه یحب الملحین فی الدعاء).و ان یکون مستحضر المشاعر، مخلصا أشد الاخلاص فیه، متوجها الیه تعالی بجمیع احاسیسه، روحه و عقله و قلبه و جمیع جوارحه. مستعجلا الکلم الطیب:«فاستجبنا له و وهبنا له یحیی و أصلحنا له زوجه أنّهم کانوا یسارعون فی الخیرات و یدعوننا رغبا و رهبا و کانوا لنا خاشعین» (7) «..الیه یصعد الکلم الطیّب و العمل الصالح یرفعه..». (8)
هذه باقة من الآیات وردت فی القرآن الکریم تحدد مسار المسلم حینما یتوجه الی اللّه تعالی فی دعائه.و هناک نماذج من ادعیة النبی صلّی اللّه علیه و آله و سلّم:و الائمة علیهما السّلام منها هذا الدعاء عن الامام زین العابدین علیه السّلام:«..و سألتک مسألة الحقیر الذلیل البائس الفقیر الخائف المستجیر، مع ذلک خیفة و تضرعا و تعوذا و تلوذا، لا مستطیلا بتکبر المتکبرین و لا متعالیا بدالّة المطیعین..». (9)

الاخلاص فی الدعاء لاستجابة الدعاء شروط منها:

(1)ان یکون خالصا لا یشوبه شرک و لا ریاء، قال تعالی:«فادعوا اللّه مخلصین له الدّین و لو کره الکافرون». (10) «هو الحی لا اله إلاّ هو فادعوه مخلصین له الدّین الحمدللّه ربّ العالمین». (11)
(2)ان یستجیب الداعی للّه تعالی، یعمل بأوامره و یؤمن به و باجابته:«و اذا سألک عبادی عنی فانی قریب اجیب دعوة الداعی اذا دعان فلیستجیبوا لی و لیؤمنوا بی لعلّهم یرشدون». (12)
(3)ان لا یکون آیسا عند عدم الاستجابة للدعاء، فلعلّ مصلحة الداعی فی ذلک.عن الامام علی بن الحسین(علیهما السّلام)یقول فی دعائه:(..و لعلّ الذی ابطأعنی هو خیرلی، لعلمک بعاقبة الأمور..).
و هناک امکنة و ازمنة هی مظان الاجابة؛ کالمساجد:«قل امر ربّی بالقسط و اقیموا وجوهکم عند کلّ مسجد و ادعوه مخلصین له الدّین..». (13) و عند الکعبة المشرفة، و قبر النبی صلّی اللّه علیه و آله و سلّم و قبول أهل بیته علیهما السّلام، و بالخصوص عند رآس الحسین علیه السّلام و تحت قبته، و عند قبر الوالدین، و قبور الصالحین، و بعد کلّ صلاة و اذان، و عند زوال و غروب شمس یوم الجمعة، و ساعات هبوب الریاح، و نزول المطر.

له دعوة الحق

کما ان الاستعانة و التوکل و النذر من مختصات الربوبیة، کذلک الدعاء.فلیس احد غیراللّه تعالی-مهما کان عظیما أو حقیرا، کبیرا او صغیرا، ملکا مقربا أو نبیا مرسلا-اهلا لأن یدعی من دون اللّه جلّ ثناؤه، و لیس باستطاعته کشف الضر.
عنا و لا تحویلا.
فهذا رسول اللّه سیّد الأنبیاء و المرسلین و خیر الخلق أجمعین، یأمره ربّه ان یقول النّاس:«قل انی لا املک لکم ضرا و لا رشدا».. (14) و ها هو(صلّی اللّه علیه و آله و سلّم)یخاطب اعز الخلق ابنته الطاهرة البتول علیهاالسّلام قائلا:(یا فاطمة بنت محمّد اعملی فانی لا املک لک من اللّه شیئا).
لقد أمر سبحانه ان ندعوه وحده و وضع لذلک صیغا لا یجوز تخطیها و لا الانحراف عنها.و اذا نظرنا الی القرآن الکریم نجد آیات کثیرة المسلم ان یسلک السبیل المستقیم فی دعائه، و ان لا ینصرف فیه الی غیره جلّت قدرته، فان فی ذلک شططا و سرابا یحسبه الظمآن ماء حتی اذا جاءه لم یجده شیئا...و هذه الآیات تشیر الی هذا المعنی:
هنالک دعا ذکریا ربّه قال‏«ربّ هب لی من لدنک ذریة طیّبة انّک سمیع الدعاء». (15) «انّ الّذین تدعون من دون اللّه عباد امثالکم فادعوهم فلیستجیبوا لکم ان کنتم صادقین». (16) «و الّذین تدعون من دونه لا یستطیعون نصرکم و لا أنفسهم ینصرون». (17) «له دعوة الحق و الّذین یدعون من دونه لا یستجیبون لهم بشی‏ء..». (18)
«قل ادعوا الّذین زعمتم من دونه فلا یملکون کشف الضر عنکم و لا تحویلا». (19) «أمّن یجیب المضطر اذا دعاه و یکشف السوء و یجعلکم خلفاء الأرض أإله مع اللّه قلیلا ما تذکّرون». (20) «..ذلکم اللّه ربّکم له الملک و الّذین تدعون من دونه ما یملکون من قطمیر». (21) «ان تدعوهم لا یسمعوا دعاءکم و لو سمعوا ما استجابوا لکم و یوم القیامة یکفرون بشرککم و لا ینبئک مثل خبیر». (22)
«و من أضل ممّن یدعوا من دون اللّه من لا یستجیب له الی یوم القیامة و هم عن دعائهم غافلون». (23)

فبهداهم اقتده

ان جمیع الخلق؛ملائکة و أنبیاء و أولیاء و صالحین.یتوجهون فی دعائهم الی اللّه سبحانه، یریدون بذلک وجهه و یرجون رحمته و یخافون عقابه.لأنّهم یعلمون ان دعاء غیراللّه هو الخیبة و الخسران، و هو الشقاء و الهلاک، و هو الفرط و الشطط، و هو الغفلة و اتباع الهوی، و بالتالی فهو الشرک و العیاذ باللّه.
و هنانورد بعض ما ورد من ادعیة الانبیاء صلوات اللّه علیهم أجمعین فی القرآن الکریم لنتأسی بهم، و لیکونوا لنا قدوة و نکون لهم اولیاء:
«فدعا ربّه انی مغلوب فانتصر». (24)
«قل إنّما ادعو ربی و لا أشرک به أحدا». (25)
«و اعتزلکم و ما تدعون من دون اللّه و ادعو ربی عسی ان لا أکون بدعاء ربی شقیا». (26)
«و أصبر نفسک مع الّذین یدعون ربّهم بالغداة و العشی یریدون وجهه و لا تعد عیناک عنهم ترید زینة الحیاة الدنیا، و لا تطع من اغفلنا قلبه عن ذکرنا و اتّبع هواه و کان امره فرطا» (27) و سیأتی مزید من ادعیتهم صلوات اللّه علیهم.

لا تدعوا غیراللّه

آیات کریمات کثیرات تلک التی تنهی عن دعاء غیراللّه، و تجعل الدعاء من دونه دعاء بالباطل و هو علی حد الکفر باللّه، و تهدد و تنذر بالعذاب الالیم و الدخول فی النار داخرین صاغرین اذلاء..ذلک لانّ الدعاء-کما مرّ-عبادة، و کما ورد عن زین العابدین علیه السّلام فی دعائه-وداع شهر رمضان-قال:(..فسمیت دعاءک عبادة، و ترکه استکبارا، و توعدت علی ترکه دخول جهنم داخرین..)..و لما کان الدعاء عبادة، فالعبادة لا تکون إلاّ للّه وحده، فمن دعا غیراللّه فقد عبده، اذا کان الداعی قاصدا بدعائه المخلوقین معتقدا بأنّ لهم تأثیرا بهذا الکون و نسبة الحوادث الی غیراللّه تعالی بالاستقلال؛من خلق أو رزق أو مرض أو شفاء أو موت أو حیاة أو غیر ذلک.و أمّا ان کان عقد قلبه علی خلاف ظاهرها و کان مراده طلب الرزق و الشفاء من اللّه ببرکة النبی صلّی اللّه علیه و آله و سلّم لاعتقاده انّه ارسل رحمة للعالمین، و أذن اللّه له بالشفاعة، و هکذا عند ذکر الائمة علیهما السّلام فلیس ذلک بکفر، و ان کان ظاهر الالفاظ کفرا لانه لم یرد ظاهرها و لم یعتقد به فکإنها نقلت عن معانیها عرفا الی معان توافق الاعتقادات الصحیحة.و یجب ترک هذه الالفاظ و ان لم یرد بها ظاهرها. (28)
من تلک الآیات قوله تعالی: «و من یدع مع اللّه آخر لا برهان له به فانما حسابه عند ربّه انه لا یفلح الکافرون». (29) «فلا تدع مع اللّه الها آخر فتکون من المعذبین». (30) «ذلک بان اللّه هو الحق و ان ما یدعون من دونه هو الباطل و انّ اللّه هو العلی الکبیر». (31)
عن الامام الصادق علیه السّلام قال:
(ان اللّه تعالی یقول:و عزتی و جلالی و مجدی و ارتفاعی علی عرشی لا قطعن أمل کلّ مؤمل من النّاس فی غیری بالیأس، و لا کسونه ثوب المذلة عند النّاس، و لأنحّینّه من قربی و لا بعدنّه من وصلی.
ایأمل غیری فی الشدائد و الشدائد بیدی؟! و یرجو غیری و یقرع بالفکر باب غیری و بیدی مفاتیح الأبواب وهی مغلّقة، و بابی مفتوح لمن دعانی؟!فمن ذاالذی امّلنی لنوائبه فقطعته دونها.و من ذاالذی رجانی لعظیمة فقطعت رجاءه منی؟.جعلت آمال عبادی عندی محفوظة فلم یرضموا بحفظی، و ملأت سماواتی ممن لا یملّ من تسبیحی و امرتهم ان لا یغلقوا الأبواب بینی و بین عبادی فلم یثقوا بقولی!الم یعلم من طرقته نائبة من نوائبی انّه لا یملک کشفها احد غیری الاّ من بعد اذنی؟فما لی اراه لاهیا عنی؟!اعطیته بجودی ما لم یسألنی ثم انتزعته عنه فلم یسألنی رده و سأل غیری! افترانی ابدأ بالعطاء قبل المسألة ثم أسأل فلا اجیب سائلی؟!أبخیل انا فیبخلنی عبدی؟ او لیس الجود و الکرم لی؟أولیس العفو و الرحمة بیدی؟او لست انا محل الامال فمن یقطعها دونی؟افلا یخشی المؤمّلون ان یؤمّلوا غیری؟فلو ان أهل سماواتی و أهل ارضی املّوا جمیعا، ثمّ اعطیت کلّ واحد منهم ما امّل الجمیع ما انتقص من ملکی عضو ذرة، و کیف ینقص ملک انا قیّمة؟! فیابؤسا للقانطین من رحمتی و یابؤسا لمن عصانی و لم یراقبنی!!). (32)

لا تکونوا من هؤلاء

و من الناس من اذا اصابتهم مصیبة او لحقهم ضرّ دعوا اللّه لیکشف عنهم ما بهم و ینجیهم مما هم فیه من ضرّ و شدة، فاذا ما کشف عنهم ذلک الضرّ و انجاهم من تلک الشدائد و خوّلهم نعمته اذا هم یبغون فی الأرض بغیر الحق، و یمرون و کأنّهم لم یدعوه الی ضرّ مسهم، و بعضهم قد تصل به الصلافة و الوقاحة الی الشرک فیعزو الرحمة التی اصابته الی الأنداد دون اللّه بالاستقلال.و لا فرق ان تکون هذه الانداد اصناما، أو غیرها تعالی مخبرا عن هؤلاء:
«و اذا مس الانسان الضرّ دعانا لجنبه او قاعدا أو قائما فلمّا کشفنا عنه ضرّه مرّ کأن‏ لم یدعنا الی ضرّ مسه کذلک زیّن للمسرفین ما کانوا یعملون». (33) «و اذا مس النّاس ضرّ دعوا ربّهم منیبین الیه ثم اذا اذاقهم منه رحمة اذا فریق منهم بربّهم یشرکون». (34) «و اذا مس الانسان ضرّ دعا ربّه منیبا الیه ثم اذا خوله نعمة منه نسی ما کان یدعو الیه من قبل و جعل اللّه اندادا لیضل عن سبیله قل تمتع بکفرک قلیلا انّک من أصحاب النّار». (35)

الدعاء فی القرآن الکریم:

فی القرآن الکریم ادعیة مختلفة المطالب نذکر نماذج منها لتکون للمؤمنین المثل الاعلی فیدعونه بها، فانها الکلم الطیّب الذی یصعد الیه، و المختاره من بین الادعیة، و لانها ادعیة المخلصین من عباد اللّه، فهی عالیة المعانی، موجزة الالفاظ، سهلة الحفظ، فصیحة العبارة، بلیغة الدلالة، هی کلمات اللّه و آیاته، و فیها اسماؤه الحسنی، و الدعوات الفضلی، فادعوه بها:
1-فی طلب الهدایة و الثبات علی الّدین:
«اهدنا الصرط المستقیم». (36) «ربّنا لا تزغ قلوبنا بعد إذ هدیتنا وهب لنا من لدنک رحمة انّک انت الوهاب». (37) «ربّ هب لی حکما و ألحقنی بالصالحین.و اجعل لی لسان صدق فی الآخرین.و اجعلنی من ورثة جنة النعیم». (38)
2-فی طلب الرحمة و المغفرة:
«ربّنا آتنا من لدنک رحمة و هی‏ء لنا من أمرنا رشدا». (39) «و قل ربّ اغفر و ارحم و أنت خیرالراحمین». (40) «ربّنا لا تؤاخذنا ان نسینا أو اخطأنا ربّنا و لا تحمل علینا إصرا کما حملته علی الّذین من قبلنا ربّنا و لا تحملّنا ما لا طاقة لنا به واعف عنا و اغفرلنا و ارحمنا انت مولانا فانصرنا علی القوم الکافرین». (41)
3-فی الدعاء للابوین و الابناء و الأخوان و المؤمنین و المؤمنات:
«ربّنا اغفر لی و لوالدیّ و للمؤمنین یوم یقوم الحساب». (42) «..و قل ربّ ارحمهما کما ربّیانی صغیرا». (43) «ربّ اجعلنی مقیم الصلاة و من ذریتی ربّنا و تقبّل دعاء» (44)
«..ربّنا هب لنا من ازواجنا و ذریاتنا قرة أعین و اجعلنا للمتقین اماما». (45) «قال ربّی اغفرلی و لأخی و أدخلنا فی رحمتک و أنت ارحم الراحمین». (46) «ربّ اغفرلی و لوالدیّ و لمن دخل بیتی مؤمنا و للمؤمنین و المؤمنات». (47)
4-فی الاستعاذة من الشیاطین و الاشرار و سیئات الاعمال: «و قل ربّ أعوذ بک من همزات الشیاطین و أعوذ بک ربّ ان یحضرون». (48)
«قل أعوذ برب الفلق.من شرّ ما خلق.و من شرّ غاسق اذا وقب.و من شرّ النفاثات فی العقد.و من شرّ حاسد اذا حسد». (49)
5-فی طلب النصر علی الاعداء و النجاة من الظالمین و الکافرین:
«..ربّنا افرغ علینا علینا صبرا و ثبّت اقدامنا و انصرنا علی القوم الکافرین». (50) «..ربّ انصرنی علی القوم المفسدین». (51) «..ربّنا لا تجعلنا فتنة للقوم الظّالمین و نجنا برحمتک من القوم الکافرین». (52)
6-فی الاستعاذة من ناراللّه و عذابه:
«..ربّنا آتنا فی الدّنیا حسنة و فی الآخرة حسنة و قنا عذاب النّار». (53) «..ربّنا اننا آمنا فاغفرلنا ذنوبنا و قنا عذاب النّار». (54)
«..ربّنا اصرف عنّا عذاب جهنّم انّ عذابها کان غرام ا». (55) «ربّنا اکشف عنا العذاب إنّا مؤمنون.» (56)

نماذج من دعاء المعصومین علیهم السّلام:

بعد عرض نماذج من ادعیة القرآن الکریم، نورد بعض الادعیة عن أهل البیت علیهم الصّلاة والسّلام التی لا تحید عن التوجه الیه سبحانه و ینهی بعضها عن التّوجه الی غیره، و التی تؤکّد بأن من یدعو غیره تکون الخیبة و الخسران و الحرمان حظه، و الذل و الفقر نصیبه، فلا مفرج لهم سواه، و لا مفزع فی الملمات غیره، و لا یستغاث الا به، الیه الملجأ، و منه العون، بیده الخیر، و هو المؤمل و المرتجی، و لا حول و لا قوة الاّبه.
ان النواهی تلک و ان وردت علی شکل دعاء فانّها دروس و تعلیم و توجیه.فانّهم علیهم الصّلاة و السّلام لم یدعوا طریقا من طرق الهدایة للنّاس الا طرقوها، و لا سبیلا الا سلکوها، و لا بابا الا فتحوها.فاستعملوا کلّ اسلوب ناجع فی ایصال تعالیم الّدین الحنیف الینا، و فی مقدمتها و عی رأسها (التوحید الخالص).فمرة یبینون تعایم الاسلام و احکامه فی حدیث و روایة، و تارة فی دعاء، و اخری فی الخطب، و رابعة بالجهاد، و بالصلح حینا.
و لما کانت طاعتهم علیهم السّلام واجبة بنص القرآن الکریم:«یا أیّها الّذین آمنوا اطیعوا اللّه و اطیعوا الرّسول و اولی الأمر منکم». (57) و التمسک بهم حتم لقول النبی صلّی اللّه علیه و آله و سلّم:(انی تارک فیکم الثقلین؛ کتاب اللّه و عترتی أهل بیتی ما إن تمسکتم بهما لن تضلوا بعدی ابدا). (58) فحدیثهم مقبول، و سلوکهم متبع، و قولهم مسموع، و دعاؤهم حجة: عن الامام علی علیه السّلام فی دعاء کمیل قال:(الهی من لی غیرک اسأله کشف ضری و النظر فی امری).
عن الامام سیّد الشهداء الحسین بن علی علیهما السّلام من دعائه یوم عرفة: (...اللّهم انّک تجیب دعوة المضطر اذا دعاک، و تکشف السوء، و تغیث المکروب، و تشفی السقیم، و تغنی الفقیر، و تجبر الکسیر، و ترحم الصغیر، و تعین الکبیر، و لیس دونک ظهیر، و لا فوقک قدیر...اللّهم أنت أقرب من دعی، و اسرع من اجاب، و اکرم من عفا، و اوسع من اعطی، و اسمع من سئل، یا رحمن الدنیا و الآخرة و رحیمهما، لیس کمثلک مسؤول و لا سواک مأمول...).
عن الامام زین العابدین علیه السّلام م دعاء له فی جوف اللّیل:(..و لا تختزل حوائجهم دونک و لا یقضیها احد غیرک).
و عنه علیه السّلام فی الصحیفة السجادیة: (و خاب الوافدون علی غیرک، و خسر المتعرضون الا لک، و ضاع الملمون الا بک، و اجدب المنتجعون الا من انتجع فضلک...).
و فیها من دعاء الصباح:(..لیس لنا من الأمر الا ما قضیت، و لا من الخیر الا ما اعطیت).و فیها من دعائه علیه السّلام فی المهمات:(یا من تحل به عقد المکاره، یا من یفثأ به حد الشدائد، و یا من یلتمس منه المخرج الی روح الفرج، ذلت لقدرتک الصعاب، و تسببت بلطفک الاسباب، و جری بقدرتک القضاء، و مضت علی ارادتک الاشیاء، فهی بمشیئتک دون قولک مؤتمره، و بارادتک دون نهیک منزجرة، انت المدعو للمهمات، و انت المفزع فی الملمات، لا یندفع منها الا ما دفعت، و لا ینکشف منها الا ما کشفت..فلا مصدر لما اوردت، و لا صارف لما وجهت، و لا فاتح لما اغلقت، و لا مغلق لما فتحت، و لا میّسر لما عسرت، و لا ناصر لمن خذلت...).
و فیها من دعاء فی طلب الحوائج: (..فمن حاول سدّ خلّته من عندک، ورام صرف الفقر عن نفسه بک، فقد طلب حاجته فی مظانّها، و أتی طلبته من وجهها. و من توجه بحاجته الی أحد من خلقک، أو جعله سبب نجحها دونک فقد تعرض للحرمان، و استحق من عندک فوت الاحسان..و سولت لی نفسی رفعها الی من یرفع حوائجه الیک، و لا یستغنی فی طلباته عنک و هی زلة من زلل الخاطئین، و عثرة من عثرات المذنبین.ثم انتبهت بتذکیرک لی غفلتی، و نهضت بتوفیقک‏ من زلتی، و رجعت و نکصت بتسدیدک عن عثرتی، و قلت:سبحان ربی!کیف یسأل محتاج محتاجا؟!و أنی یرغب معدوم الی معدوم؟!فقصدتک یا الهی بالرغبة، و اوفدت علیک رجائی بالثقة بک...).
و فیها من دعاء الالحاح:(..فالیک افر، و منک اخاف، و بک استغیث، و ایاک ارجو، و لک ادعو، و الیک الجأ، و بک اثق، و ایّاک استعین، و بک أو من، و علیک اتوکل..).
و فیها من دعائه فی مکارم الاخلاق: (..اللّهم اجعلنی اصول بک عند الضرورة، و اسألک عند الحاجة، و أتضرّع الیک عند المسکنة، و لا تفتنّی بالاستعانة بغیرک اذا اضطررت، و لا بالخضوع لسؤال غیرک اذا افتقرت، و لا بالتضرّع الی من دونک اذا رهبت، فاستحق بذلک خذلانک و منعک و اعراضک، یا ارحم الراحمین..).
و عن الامام محمّد الباقر علیه السّلام من دعاء له:(بسم اللّه، اللّهم انی أسلمت نفسی الیک، و وجهت وجهی الیک، و فوضت امری الیک، و الجأت ظهری الیک، و توکلّت علیک، رهبة منک و رغبة الیک، لا ملجأ و لا منجی منک الا الیک...).
کما ورد عن الامام جعفر الصادق علیه السّلام من دعاء له فی القنوت:(..و انت اللّه صریخ المستصرخین، و انت اللّه غیاث المستغیثین، و انت اللّه المفرج عن المکروبین، و انت اللّه المروح عن المغمومین، و انت اللّه مجیب دعوة المضطرین...و انت اللّه کاشف السوء، و انت اللّه بک تنزل کلّ حاجة یا اللّه). (59)

الهوامش

(1)الکافی.
(2)م.س.
(3)الاعراف:55.
(4)الاعراف:56.
(5)السجدة:16.
(6)الاسراء:11.
(7)الانبیاء:90.
(8)فاطر:10.
(9)الصحیفة السجادیة.
(10)المؤمن:14.
(11)المؤمن:14.
(12)البقرة:186.
(13)الاعراف:29.
(14)الجن:21.
(15)آل عمران:38.
(16)الاعراف:194.
(17)الاعراف:197.
(18)الرعد:14.
(19)الاسراء:56.
(20)النمل:62.
(21)فاطر:13.
(22)فاطر:14.
(23)الاحقاف:5.
(24)القمر:10.
(26)مریم:48.
(27)الکهف:28.
(28)احیاء الشریعة فی مذهب الشیعة 1:91.
(29)المؤمنون:117.
(30)الشعراء:213.
(31)الحج:62.
(32)وسائل الشیعة.
(33)یونس:12.
(34)الروم:33.
(35)الزمر:8.
(36)الفاتحة:5.
(37)آل عمران:8.
(38)الشعراء:82-85.
(39)الکهف:10.
(40)المؤمنون:118.
(41)البقرة:286.
(42)ابراهیم:41.
(43)الاسراء:24.
(44)ابراهیم:40.
(45)الفرقان:74.
(46)الاعراف:151.
(47)نوح:28.
(48)المؤمنون:97-98.
(49)الفلق:1-5.
(50)البقرة:250.
(51)العنکبوت:30.
(52)یونس:85-86.
(53)البقرة:201.
(54)آل عمران:16.
(55)الفرقان:65.
(56)الدخان:12.
(57)النساء:59.
(58)عن حدیث الثقلین تراجع کتب الحدیث.
(59)البحار.

مقالات مشابه

تأثیر نماز بر وجدان کاری و ایجاد تعهد شغلی از منظر آیات و روایات

نام نشریهمطالعات قرآنی

نام نویسندهمحمد کریم حکمت آرا, عادل سلطانی

خاستگاه قرآني نيايش هاي امام جواد (ع)

نام نشریهبینات

نام نویسندهعزت‌الله مولایی‌نیا

گشايش در مناجات امام جواد (ع)

نام نشریهبینات

نام نویسندهحسن پویا

بررسی و تحلیل نظرات فقهاء درباره جواز قرائات سبع در نماز

نام نشریهمطالعات قرائت‌ قرآن

نام نویسندهمحمد فاکر میبدی, سیدمجتبی رضوی

بررسی تطبیقی نماز در دین اسلام و آیین زرتشت

نام نشریهمعارف قرآنی

نام نویسندهعبدالمجید طالب تاش, سعید ششگل‌نژاد

نقد و بررسی دیدگاه‌های قرآنیّون دربارة نماز

نام نشریهمعارف قرآنی

نام نویسندهمحمدعلی تجری, سیدمحسن خلیلی‌نژاد, فاطمه زینالدینی

الصُّور الخیالیه فی آیات الدُّعاء فی القرآن الکریم

نام نشریهپژوهش‌های قرآنی در ادبیات

نام نویسندهحسین میرزائی‌نیا, علیرضا مجتهدزاده

تبارشناسی واژه قرآنی «صلاة»

نام نشریهپژوهش‌های زبان‌شناختی قرآن

نام نویسندهوصال میمندی, شکوفه شریفی‌فر